Nieuwe NEN-norm maakt weg vrij voor beeldbeschikbaarheid in de zorg
De nieuwe standaard voor de databeschikbaarheid van medische beelden, NEN 7541, is bijna klaar. Begin juli is het commentaar uit de publieke consultatie verwerkt. Nu kan de norm definitief worden uitgewerkt. Naar verwachting volgt eind dit jaar de officiële publicatie ervan. De nieuwe standaard sluit aan op de vereisten van de Europese verordening EHDS. Voor een soepele overgang zijn maatregelen nodig die visie en strategie van zowel de overheid als de leveranciers vereisen.
De Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) verplicht zorgaanbieders onder meer dat beeldmateriaal van patiënten, met hun toestemming, door andere zorgverleners bekeken kan worden. Dat gaat nu nog vaak erg inefficiënt doordat kopieën van volledige beeldbestanden verstuurd worden. Het beeldmateriaal is doorgaans zeer gedetailleerd en daarom zijn de bestanden omvangrijk, soms vele gigabytes. Moderne webgebaseerde technologie stelt een zorgverlener echter in staat eenvoudig gedeelten van zo’n afbeelding te bekijken zonder dat eerst het hele bestand uit de bron hoeft te worden opgehaald. Vergelijk de manier waarop mensen op Netflix een film bekijken: de film komt beeldje voor beeldje binnen, maar de ‘ontvanger’ heeft een vloeiende ervaring. Het is niet nodig eerst de hele ‘film’ te downloaden.
Voor het opstellen van de nieuwe Europese regelgeving op dit gebied — de European Health Data Space (EHDS) — gaan vertegenwoordigers uit de verschillende Europese lidstaten dan ook zoveel mogelijk uit van moderne, efficiënte manieren om medische beelden makkelijk op afstand te kunnen bekijken.
Tussenstap naar EHDS
Vooruitlopend op het moment dat door de EHDS de Europese beeldbeschikbaarheid over zes jaar verplicht wordt, is de NEN 7541-standaard ontwikkeld. Het is een tussenstap om ervoor te zorgen dat de systemen bij zorgverleners in Nederland uiteindelijk voldoen aan de EHDS-vereisten. Die systemen zijn namelijk niet onmiddellijk geschikt voor de nieuwe manier om medische beeldinformatie te bekijken, legt Vincent van den Berg uit. Hij is leveranciersvoorzitter bij IHE Nederland (Integrating the Healthcare Enterprise), de internationale standaardisatieorganisatie voor interoperabiliteit in de zorg. Van den Berg is ook betrokken bij de ontwikkeling van de NEN 7541-norm als schakel tussen NEN, IHE en andere belanghebbenden.
Nederlandse zorgaanbieders werken al jaren aan mogelijkheden om beeldmateriaal te delen. Daarbij zijn twee systemen in gebruik. Vanouds is er geïnvesteerd in een technologie genaamd Cross Document Sharing (XDS), gebaseerd op internationale IHE-standaarden. Hiermee wordt nu voornamelijk op regionaal niveau beeldmateriaal uitgewisseld. In tweede instantie hebben de zorgverzekeraars gestimuleerd dat zorgaanbieders die langer doorwerkten met de beelduitwisseling op dvd’s, ook overstapten op een landelijk werkend systeem voor het online uitwisselen van beelden. Die technologie staat nu bekend als Tijdlijn Landelijke Beeldbeschikbaarheid (TLB), maar is niet ontwikkeld op basis van open internationale standaarden.
Webtechnologie is vaak al ingebouwd
Inmiddels is er in het project DUO onlangs aangetoond dat de twee systemen technisch aan elkaar te koppelen zijn, waardoor ook voor de XDS-gebaseerde systemen een landelijke dekking ontstaat. Ze zijn echter allebei alleen geschikt voor het versturen van volledige, en dus omvangrijke bestanden. De beeldsystemen moeten dus nog worden voorbereid op de webtechnologie om op een efficiëntere manier beelden te kunnen bekijken.
De basis daarvoor ligt er vaak al, zegt Van den Berg. “Veel beeldsystemen, de zogeheten PACS, kunnen al werken met de webgebaseerde standaard DICOMweb™ die ook de basis vormt voor de EHDS ‘interoperability component’. Veel leveranciers hebben al jaren geleden op een testevenement (IHE-connectathon) aangetoond dat ze daaraan voldoen. Maar uiteindelijk moet er wel een marktvraag ontstaan.” Om die aanwezige functionaliteit te kunnen gebruiken moet voor de betreffende zorgverleners de aansluiting op andere systemen geregeld worden. Daar worden vaak flinke kosten voor gerekend, terwijl de businesscase niet duidelijk is.
XDS en TLB voorlopig gewoon te gebruiken
“Met de nieuwe NEN-norm leggen we de lat op het juiste niveau, zodat duidelijk is dat we moderne standaarden gaan gebruiken”, stelt Van den Berg. Hij vindt dat het ministerie van VWS nu moet nadenken over de businesscase voor de aanpassing van de systemen. “XDS en TLB kunnen voorlopig nog gewoon worden gebruikt, maar we moeten voorkomen dat bij de aanschaf van nieuwe systemen zorgaanbieders nog verplicht moeten investeren in verouderde systemen die jaren geleden gangbaar waren. Ook moet er een heldere communicatie komen naar leveranciers en zorginstellingen over wat de nieuwe norm betekent en waarom het nú tijd is om mee te bewegen.” Dit soort trajecten duren lang, maar Van den Berg ziet dat er langzamerhand steeds meer begrip en steun komt voor de wereld van nieuwe webgebaseerde standaarden. “Want niet alleen zorgaanbieders moeten de beelden kunnen inzien, maar straks verplicht de wet ook dat patiënten de beelden uit hun medisch dossier kunnen bekijken. Je wil niet dat zij daarvoor eerst gigabytes aan data moeten downloaden.”